category_news
Nieuw WUR-raamwerk versterkt paraatheid bij zoönosen
Hoe kunnen we ons beter voorbereiden op uitbraken van zoönosen in een land als Nederland, waar mensen en landbouwhuisdieren dicht bij elkaar leven? Aan de hand van een voorbeeld met varkensinfluenza ontwikkelde een team van onderzoekers van Wageningen University & Research (WUR) een nieuw raamwerk. Dit model combineert gedragswetenschap en ziektedynamiek om beter te begrijpen hoe veehouders zouden kunnen reageren op een uitbraak – met name hoe snel zij symptomen herkennen en contact opnemen met een dierenarts.
Gedrag koppelen aan ziektebestrijding
Paraatheid bij uitbraken van ziekten vraagt om het combineren van kennis over gedrag met ziektemodellering. Menselijk gedrag – gevormd door persoonlijke overtuigingen, sociale normen en regels – speelt een sleutelrol in het vroegtijdig herkennen en beheersen van ziekten. Met behulp van de Theory of Planned Behaviour (TPB) ontwikkelde het WUR-team een raamwerk dat voorspelt hoe veehouders mogelijk handelen wanneer zij worden geconfronteerd met een zoönotische ziekte zoals varkensinfluenza.
Hulpmiddel voor preventie
De onderzoekers richtten zich op één doel: het vroegtijdig herkennen en snel melden van zieke varkens met een mogelijke zoönose. Ze koppelden acties zoals het signaleren van symptomen en het inschakelen van een dierenarts aan belangrijke gedragsfactoren uit de TPB. Tegelijkertijd gebruikten ze ziektemodellen om in te schatten hoe snel de ziekte zich tussen bedrijven zou kunnen verspreiden.
Deskundigen leverden input om in te schatten hoe waarschijnlijk het is dat verschillende typen veehouders actie zouden ondernemen. Vervolgens voerden de onderzoekers simulaties uit om te bekijken hoe effectief bepaalde maatregelen zouden zijn in verschillende uitbraaksituaties.
Wat het model liet zien
Uit het raamwerk bleek dat 95 procent van de veehouders binnen 13 dagen na infectie melding zou maken van zieke dieren bij de dierenarts. Belangrijke factoren die dit beïnvloeden zijn onder meer hoe goed een veehouder symptomen herkent en hoe ver de ziekte zich al heeft verspreid. Ook het type veehouder speelt een rol bij de waarschijnlijkheid van handelen. Verrassend genoeg bleek het gegeven dat ook mensen ziek konden worden van varkensinfluenza, weinig invloed te hebben op hoe snel veehouders reageerden.
De verspreiding van de ziekte vóór melding werd vooral beïnvloed door de dierdichtheid in een gebied en de aannames over hoe makkelijk het virus van het ene naar het andere bedrijf kon overspringen.
Samenwerking essentieel
Het nieuwe raamwerk maakt het mogelijk om verschillende expertises samen te brengen. “Dit onderzoek laat zien hoeveel waarde een multidisciplinaire aanpak heeft,” zegt Michel Counotte van Wageningen Bioveterinary Research, een van de projectpartners. “Door sociale wetenschappen te koppelen aan ziektemodellering en epidemiologie, hebben we instrumenten ontwikkeld die beter aansluiten op de praktijk van beleid en paraatheid.”
De bevindingen uit de casestudy over varkensinfluenza zijn onlangs gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift One Health (Volume 20, juni 2025). Het onderzoek werd gefinancierd door het ERRAZE-programma en de Nederlandse ministeries van Landbouw (LNV) en Volksgezondheid (VWS).